1. Старайцеся паказаць дзецям прывабнасць эксперыментавання, але імкніцеся да таго, каб на гэта ішло менш часу.
2. Пачынайце эксперыментаванне энергічна. Заняткі павінны праходзіць так, каб кожнае дзіця ад пачатку да канца было занята справай.
3. Памятайце: паўзы, марудлівасць, гультайства - бізун дысцыпліны.
4. Захапляйце дзяцей цікавым зместам матэрыялу, разумовай напругай. Кантралюйце тэмп занятку.
5. Дайце магчымасць дзецям адчуць сваё дачыненне да адкрыццяў.
6. Пазбягайце шаблоннага пачатку заняткаў: «Тук-тук! Хто да нас прыйшоў? Лялька Каця!» (варыянты - Нязнайка, Мішка, Карлсан; "Сёння ў нас будзе незвычайны занятак. Я загадаю загадку, а вы адгадайце" і да т.п.).
7. Абапірайцеся на ўжо наяўныя веды, атрыманыя, як правіла, шляхам непасрэднага ўспрымання
8. Сачыце за тым, каб пастаўленая задача была дастаткова цяжкая і ў той жа час даступная дзецям.
9. У выхаваўча-адукацыйным працэсе больш увагі надайце развіццю пазнавальнай цікавасці да эксперыментавання ў дашкольнікаў, узбагачэнні іх эмацыйнага і пачуццёвага досведу рознымі ведамі аб нежывой прыродзе.
10. Старайцеся арганізоўваць разнастайную самастойную практычную дзейнасць дзяцей, накіраваную на рэалізацыю пазнавальнай цікавасці да эксперыментавання.
Метадычныя рэкамендацыі па арганізацыі пазнавальна-практычнай (эксперыментальнай) дзейнасці ва ўстанове дашкольнай адукацыі
Ва ўстанове дашкольнай адукацыі пазнавальна-практычная дзейнасць (эксперыментаванне) можа быць арганізавана ў трох асноўных формах: занятак, сумесная дзейнасць педагога і выхаванца, а таксама самастойная дзейнасць дзяцей. Важна памятаць, што занятак з'яўляецца выніковай формай працы па нейкай доследнай праблеме, якая дазваляе сістэматызаваць уяўленні дзяцей. Такія заняткі праводзяцца не часцей чым адзін ў два-тры тыдні.
Праблемныя сітуацыі, эўрыстычныя задачы, эксперыментаванне могуць быць таксама часткай, асобным этапам любога іншага занятку з дзецьмі (па матэматыцы, па развіцці маўлення, па канструяванні і інш.), арыентаванага на розныя віды дзіцячай дзейнасці (музычнай, выяўленчай, прыродазнаўчай і інш.) .
Прыкладны алгарытм падрыхтоўкі і правядзення заняткаў-эксперыментавання.
Папярэдняя праца (экскурсіі, назіранні, гутаркі, чытанне, разгляданне ілюстрацыйных матэрыялаў, замалёўкі асобных з'яў, фактаў і інш.) па вывучэнні тэорыі пытання.
Вызначэнне тыпу, віду і тэматыкі заняткаў-эксперыментавання.
Выбар мэты, задач работы з дзецьмі (як правіла, гэта пазнавальныя, развіваючыя, выхаваўчыя задачы).
Гульнявы трэнінг увагі, успрымання, памяці, логікі мыслення.
Папярэдняя даследчая работа з выкарыстаннем абсталявання, навучальных дапаможнікаў (у міні-лабараторыі або ў пазнавальна-практычным цэнтры).
Выбар і падрыхтоўка дапаможнікаў і абсталявання з улікам сезона, узросту дзяцей, тэмы, якая вывучаецца.
Абагульненне вынікаў назіранняў у розных формах (дзённікі назіранняў, калажы, фатаграфіі, піктаграмы, апавяданні, малюнкі і інш.) з мэтай падвядзення дзяцей да самастойных высноў па выніках даследавання.
Прыкладная структура занятку-эксперыментавання.
Пастаноўка даследчай задачы ў выглядзе таго ці іншага варыянту праблемнай сітуацыі.
Трэнінг увагі, памяці, логікі мыслення (можа быць арганізаваны да занятку).
Удакладненне правіл бяспекі жыццядзейнасці ў ходзе ажыццяўлення эксперыментавання.
Удакладненне плана даследавання.
Выбар абсталявання, самастойнае яго размяшчэнне дзецьмі ў зоне даследавання.
Размеркаванне дзяцей на падгрупы, выбар вядучых, капітанаў (лідэраў групы), якія дапамагаюць арганізаваць аднагодкаў, якія каментуюць ход і вынікі сумеснай дзейнасці дзяцей у групах.
Аналіз і абагульненне атрыманых дзецьмі вынікаў эксперыментавання.
Прадметна-прасторавае асяроддзе для эксперыментавання ва ўстанове дашкольнай адукацыі.
Арганізацыя міні-лабараторыі або кутка пазнавальна-практычнай дзейнасці
ва ўстанове дашкольнай адукацыі.
У міні-лабараторыі (кутку пазнавальна-практычнай дзейнасці) можа быць выдзелена:
- Месца для пастаяннай выставы, дзе дзеці размяшчаюць музей, розныя калекцыі, экспанаты, рэдкія прадметы (ракавіны, камяні, крышталі, пёры і г.д.)
- Месца для прыбораў.
- Месца для вырошчвання раслін.
- Месца для захоўвання матэрыялаў (прыроднага, непрыдатнага).
- Месца для правядзення доследаў.
- Месца для неструктураваных матэрыялаў (стол «пясок-вада» або ёмістасць для вады, пяску, дробных камянёў і да т.п.).
- Прыборы і абсталяванне міні-лабараторый (прыкладныя):
Мікраскопы, лупы, люстэркі, розныя шалі (бязмен, падлогавыя, аптэчныя, настольныя), магніты, тэрмометры, біноклі, электрычны ланцуг, вяроўкі, лінейкі, пясочны гадзіннік, глобус, лямпа, ліхтарык, венцы, узбівалкі, мыла, шчоткі, піпеткі, жолабы, аднаразовыя шпрыцы без іголак, харчовыя фарбавальнікі, нажніцы, адвёрткі, шрубкі, тарка, клей, наждачная папера, шматкі тканіны, соль, колцы, дробныя рэчы з розных матэрыялаў (дрэва, пластмаса, метал), млына.
Ёмістасці: пластыкавыя слоікі, бутэлькі, шклянкі рознай формы, велічыні, меркі, варонкі, сіты, лапаткі, формачкі.
Матэрыялы:
прыродныя (жалуды, гузы, насенне, шкарлупіна, сучкі, спілоўкі дрэва, крупы і да т.п.);
непрыдатныя (коркі, палачкі, кавалкі гумовых шлангаў, трубачкі для кактэйлю і да т.п.);
неструктураваныя (пясок, вада, пілавінне, драўняная габлюшка, якое апала лісце, здробнены пенапласт).
Афармленне і змест куткоў эксперыментавання.
Матэрыялы, якія знаходзяцца ў кутку эксперыментавання, могуць размяркоўвацца па раздзелах:
"Пясок і вада",
"Гук",
"Магніты",
"Папера",
"Святло",
"Шкло",
"Рэзіна".
Матэрыялы для дзіцячага эксперыментавання размяшчаюцца ў даступным для вольнага эксперыментавання месцы і павінны быць у дастатковай колькасці.
У куток змяшчаюць карткі-схемы правядзення эксперыментаў, аформленых на шчыльнай паперы і ламінаваных; на адваротным баку якіх апісваецца ход правядзення эксперымента.
У кутку размяшчаюць індывідуальныя дзённікі эксперыментаў, дзе ставіцца дата іх правядзення, назоў і пазначаецца, самастойна або сумесна з выхавацелем праведзены эксперымент.
У кожным раздзеле на бачным месцы вывешваюцца правілы работы з матэрыялам. Сумесна з дзецьмі распрацоўваюцца ўмоўныя абазначэнні, якія дазваляюць і забараняюць знакі.
Матэрыял, які знаходзіцца ў кутку эксперыментавання, павінен адпавядаць сярэдняму ўзроўню развіцця дзіцяці. Неабходна таксама мець матэрыялы і абсталяванне для правядзення больш складаных эксперыментаў, разлічаных на адораных дзяцей і дзяцей з высокім узроўнем развіцця.
Матэрыялы для арганізацыі дзіцячага эксперыментавання ў групах.
Малодшы і сярэдні дашкольны ўзрост:
пацеркі, гузікі;
вяроўкі, шнуркі, тасьма, ніткі;
пластыкавыя бутэлечкі рознага памеру;
рознакаляровыя прышчэпкі;
каменьчыкі рознага памеру;
шрубкі, гайкі, шрубы;
пробкі;
пух і пёры;
рознакаляровыя гумкі;
фотастужка;
поліэтыленавыя мяшочкі;
насенне бабоў, фасолі, гароху; костачкі і шкарлупіна арэхаў;
спілоўкі дрэва;
вата, вацін, сінтэпон;
драўляныя шпулькі;
упакоўкі ад кіндэр-сюрпрызаў;
гліна, пясок;
вада і харчовыя фарбавальнікі;
папера рознага гатунку (звычайная, кардон, наждачная, капіявальная і да т.п.)
Старэйшы дашкольны ўзрост:
празрыстыя і непразрыстыя пасудзіны рознай формы і рознага аб'ёму (шклянкі, коўшыкі, міскі, бутэлечкі);
мерныя лыжкі;
сіты і варонкі рознага аб'ёму з рознага матэрыялу;
гумовыя грушы рознага аб'ёму;
палоўкі мыльніц, формы для вырабу лёду, кантэйнер для яек, пластыкавыя ўпакоўкі ад цукерак;
гумовыя і пластыкавыя пальчаткі;
піпеткі з закругленымі канцамі, пластыкавыя шпрыцы без іголак;
гумовыя і пластыкавыя трубачкі, саломкі для кактэйлю;
харчовыя фарбавальнікі, растваральныя прадукты (соль, цукар);
узбівалка, драўляная лапатка, шпатэлі, палачкі ад марожанага;
прыродны матэрыял (ёмістасці з зямлёй, глінай, пяском, вадой, каменьчыкамі; спіл і лісце дрэў, мох, насенне, ракавінкі);
непрыдатны матэрыял (кавалачкі скуры, меха, тканіны, паралону; пенапласт, скрынкі, коркі, пластмаса);
тэхнічныя матэрыялы (гайкі, балты, шрубкі, шрубы, сашчэпкі, дэталі канструктара) у кантэйнерах;
прыхваткі, пінцэты з закругленымі канцамі;
павелічальнае шкло, мікраскоп, спіртоўкі, прабіркі, компас, магніты;
рулетка, кравецкі метр, лінейка, трыкутнік;
механічны, пясочны гадзіннік; шалі;
свечка ў падсвечніку;
календары (адрыўныя, перакідныя);
папера для запісаў, замалёвак, алоўкі, фламастэры;
стэплер, дзіракол, нажніцы з тупымі канцамі;
цыратовыя фартухі, нарукаўнікі, шчотка, савок, дзіцячыя халаты, ручнікі;
тальк, дзіцячы крэм;
кантэйнеры для захоўвання сыпкіх і дробных прадметаў;
тэматычныя матэрыялы ("транспарт", "акіян", "лес").
Планаванне работы з дзецьмі па пазнавальна-практычнай дзейнасці (эксперыментаванні).
Пазнавальна-практычная дзейнасць (эксперыментаванне) як адзін з відаў дзіцячай дзейнасці патрабуе ад педагога ўмення граматна планаваць гэтую дзейнасць, а менавіта: адбіраць пазнавальны матэрыял, сістэматызаваць яго ў адпаведнасці з выбранай праблематыкай, распрацаваць перспектыўны праект вывучэння з дзецьмі той ці іншай з'явы. Педагогу важна прапрацаваць даследчы цыкл, які прадугледжвае серыю ўзаемазвязаных доследаў і эксперыментаў. Такі падыход дае магчымасць паступова, паслядоўна знаёміць дзяцей з тым ці іншым аб'ектам або з'явай навакольнай рэчаіснасці, разгледзець яго з розных бакоў, вылучаючы сувязь аб'екта з жывой ці нежывой прыродай, са светам сацыяльным (звычаі, святы і інш.) і прадметным (усё, што створана рукамі людзей).
Плануюцца мерапрыемствы ў каляндарна-тэматычным планаванні. Змест даследаванняў, іх тэматыка, праблематыка распрацоўваюцца з улікам патрабаванняў рэалізуемай у групе згодна з вучэбнай праграмай дашкольнай адукацыі.
